คู่มือไปม็อบ
“ชวนเพื่อนลงถนน”
ลภาพรรณ ศุภมันตา
แปลจาก “mass action handbook: getting your community on the road and into the street”
ในช่วงหลายปีที่ผ่านมาจะพบว่าปฏิบัติการเพื่อสร้างความเป็นธรรมในสังคมของเราขยายตัวอย่างกว้างขวาง ยิ่งในต่างประเทศด้วยแล้วเกิดขบวนการเคลื่อนไหวเพื่อสร้างความเป็นธรรมมากมายหลากหลายประเด็น ขบวนการดังกล่าวแตกต่างจากการเคลื่อนไหวของฝ่ายซ้ายในอดีต นับตั้งแต่การเคลื่อนไหวคัดค้านการประชุมองค์การการค้าโลก (WTO) ที่ซีแอตเทิลเมื่อปี ค.ศ. 1999 ซึ่งได้เกิดนวัตกรรมการจัดรูปแบบการเคลื่อนไหวมวลชนขึ้นมาหลายประการ ดังตัวอย่าง ขบวนการยึดครองวอลล์สตรีท (Occupy Wall Street) ก็อาจถือเป็นหนึ่งในนวัตกรรมการเคลื่อนไหวที่พัฒนาต่อยอดมาจากการเคลื่อนไหวที่ซีแอตเทิลอย่างมีนัยสำคัญ
ปฏิบัติการแต่ละครั้งที่เราเห็นหรือรับรู้ผ่านสื่ออาจเป็นเพียงปลายยอดภูเขาน้ำแข็ง แต่ฐานคิดเบื้องหลังปฏิบัติการหรือยุทธวิธีนั้นๆ ไม่ค่อยเป็นที่รับรู้กัน พวกเขาทำได้อย่างไร มีปัจจัยอะไรบ้างที่ทำให้ปฏิบัติการนั้นๆ สำเร็จหรือล้มเหลว มีการระดมทรัพยากรมากน้อยแค่ไหนในปฏิบัติการแต่ละครั้ง ฯลฯ คำถามเหล่านี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งในการทำความเข้าใจเรียนรู้เพื่อนำมาปรับประยุกต์ใช้ในปฏิบัติการเปลี่ยนแปลงสังคมที่ดีกว่า
คู่มือเล่มนี้ได้พยายามเรียบเรียง “วิธีการ” จัดการชุมนุมและปฏิบัติการในยุคสมัยที่เปลี่ยนไปแล้วนี้ มานำเสนอในภาคภาษาไทย หวังว่าจะจุดประกายการจัดองค์กร “อีกแบบ” ในไทยได้บ้าง
โครงเรื่องและเนื้อหาของคู่มือนี้แปลและเรียบเรียงจากเว็บไซต์ http://www.uproot.info/actionhandbook เขียนโดยนักกิจกรรมที่เข้าร่วมปฏิบัติการอันแตกต่างหลากหลายและได้สรุปบทเรียนจากความผิดพลาดหลายต่อหลายครั้ง คณะผู้เขียนล้วนได้เข้าร่วมการชุมนุมที่เกิดขึ้นในอเมริกาเหนือตั้งแต่ซีแอตเทิล ควิเบก จนถึงแคนคูน บางครั้งการชุมนุมก็ประสบผลน่าพอใจ แต่บางครั้งก็ต้องถอยมาตั้งหลักด้วยรู้ว่ายังมีเรื่องให้เรียนรู้อีกมาก อย่างไรก็ตาม คณะผู้เขียนค้นพบว่าบางสิ่งบางอย่างใช้ได้ผล และหวังว่าประสบการณ์เหล่านี้จะเป็นประโยชน์ต่อการชุมนุมในที่อื่นๆ บ้าง
หรือคลิกดูสารบัญด้านล่าง …
บทที่ 1 ยกปฏิบัติการขึ้นไปอีกขั้น
ในการเข้าร่วมชุมนุมหรือเข้าร่วมปฏิบัติการแต่ละครั้งเปิดโอกาสให้เราได้ใช้ชีวิตช่วงสั้นๆ ในโลกอุดมคติที่เราต่างวาดฝันไว้ ท่ามกลางบรรยากาศที่เป็นประชาธิปไตย เราแบ่งงานกัน ช่วยกันแก้ปัญหา ดูแลกันและกัน แบ่งปันและเรียนรู้ทักษะต่างๆ ช่วงเวลาชุมนุมไม่กี่วันนั้นนับเป็นช่วงที่เราจะได้ใช้ชีวิตร่วมกับคนอื่นๆ มากหน้าหลายตาที่เราไม่รู้จักมาก่อน นอกเหนือจากคนในชุมชนหรือเพื่อนพ้องเรา
บทที่ 2 เตรียมพร้อม! ข้อควรรู้เพื่อเข้าร่วมชุมนุมอย่างมีประสิทธิภาพ
การไปเข้าร่วมปฏิบัติการบนท้องถนนหรือการชุมนุมมวลชนแต่ละครั้งต้องใช้พลังงานมหาศาล ดังนั้นเมื่อเราไปถึงที่นั่นจะต้องมั่นใจว่าการไปเข้าร่วมของเราต้องได้ผล เราไม่ได้เดินทางมาตั้งไกลเพื่อที่จะ “ไปดูซะหน่อย” แต่เราเข้าร่วมก็เพื่อหนุนเสริมปฏิบัติการ เรายังทำหลายสิ่งหลายอย่างได้อีกมาก
บทที่ 3 การเป็นกลุ่มเครือสหาย และใช้ชีวิตในโลกที่คุณอยากเห็น
กลุ่มเครือสหายประกอบด้วยคนที่คิดคล้ายๆ กันหรือมีใจจะทำบางสิ่งบางอย่างมารวมตัวกัน ถ้าคุณเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนนักกิจกรรม กลุ่มเครือสหายอาจจะตั้งขึ้นมาโดยคนที่สนใจจะทำงานในประเด็นใดประเด็นหนึ่งมารวมตัวกันและพูดคุยกัน เครือสหายจะกำหนดเป้าหมาย โครงสร้างและวัฒนธรรมกลุ่มของตนเอง
บทที่ 4 ปฏิบัติการสร้างความรู้
ขณะเตรียมจะเดินทางไปยังสถานที่ห่างไกลเพื่อประท้วง คุณจะพบคำถามมากมายอย่างแน่นอน ทำไมจะต้องเสียเวลาไปประท้วงด้วยล่ะ คุณประท้วงอะไร ทำไมถึงไม่ดีล่ะ คุณอาจรับมือกับคำถามเหล่านี้ทีละคำถาม หรือกลุ่มเครือสหายของคุณอาจจะจัดปฏิบัติการสร้างความรู้ขึ้นมาเองก็ได้
บทที่ 5 การเข้าหามวลชน
คนที่เกี่ยวข้องหรือมีความห่วงใยประเด็นหนึ่งๆ มีความรับผิดชอบที่จะทำหน้าที่อย่างขันแข็งในการเข้าหามวลชนในชุมชนและให้การศึกษา คณะกรรมการศิลปะและงานเขียนควรทำแผ่นพับที่พูดถึงประเด็น พูดถึงการที่จะเดินทางไปร่วมปฏิบัติการมวลชน
บทที่ 6 งานจัดการเกี่ยวกับการเดินทาง
มีเรื่องให้คิดตัดสินใจมากมายก่อนจะเริ่มต้นออกเดินทางไปยังสถานที่ปฏิบัติการ เมื่อคุณอยู่ในที่ปฏิบัติการ ระดับความเครียดก็สูงมากอยู่แล้ว แต่ถ้าคุณเอาใจใส่กับเรื่องต่างๆ ต่อไปนี้ก่อนที่คุณจะจากบ้านจากเมือง คุณจะพบว่าตัวเองสามารถจดจ่ออยู่แต่เรื่องที่ว่าคุณมาร่วมปฏิบัติการนี้ทำไม
บทที่ 7 กฎหมาย
ข้อมูลด้านกฎหมายและการรักษาความสงบเรียบร้อยของเจ้าหน้าที่ตำรวจ
บทที่ 8 สื่อมวลชน
บ่อยครั้งที่ดูเหมือนว่าไม่ว่าเราจะทำอะไร สื่อมวลชนกระแสหลักก็ไม่ให้ความสำคัญกับนักกิจกรรมของเรา และเมินเฉยต่อความห่วงใยเรื่องประชาธิปไตยแท้จริงและกระบวนการประชาธิปไตย บางครั้งสื่อมวลชน “ทางเลือก” ก็ไม่ให้พื้นที่และความเอาใจใส่แก่เราอย่างที่เราคาดหวังจากพวกเขา ทำให้นักกิจกรรมหลายคนสงสัยว่าสื่อมวลชนนั้นคุ้มค่าความพยายามของเราหรือไม่
บทที่ 9 ที่เมืองของคุณ ในช่วงเวลาปฏิบัติการ
เพื่อให้คุณสามารถเดินทางไปเข้าร่วมปฏิบัติการได้อย่างมีประสิทธิภาพ ที่เมืองของคุณยังมีกิจกรรมและภารกิจหลายอย่างที่ต้องทำ กิจกรรมและภารกิจต่างๆ นี้ เปิดโอกาสอย่างดีให้แก่นักกิจกรรมที่ไม่ได้เดินทางไปด้วยได้ร่วมทำบทบาทหน้าที่ ในขณะที่คุณวางแผนกิจกรรมและภารกิจเหล่านี้
บทที่ 10 เมื่อไปถึงเมืองที่มีปฏิบัติการ
และแล้ว คุณก็ไปอยู่ในที่ที่คุณอยากจะไป ในจังหวะเวลาที่คุณจะได้ทำอะไรก็ตามที่คุณตั้งใจมาทำ การหลีกเลี่ยงการก่อกวนของตำรวจหมายถึงการประพฤติตัวอย่างฉลาดและถูกกฎหมายดังที่จะได้อธิบายไว้ในส่วน “คำแนะนำเรื่องรถ” และ “คำแนะนำสำหรับคนเดินถนน” ข้างล่างนี้
บทที่ 11 กลับบ้าน หลังจากปฏิบัติการ
ออกจะเป็นเรื่องปกติที่เราจะนอนน้อยเกินไป หรือเครียดมากในระหว่างปฏิบัติการ และบ่อยครั้งที่เราไปอยู่ในเมืองที่ไม่คุ้น นอนในที่ที่ไม่คุ้น กินอาหารที่ไม่คุ้น และพบกับเพื่อนใหม่ๆ ที่เราไม่คุ้น เราอาจจะพยายามทำตัวให้มีประสิทธิภาพมากกว่าปกติเพราะว่าเดิมพันสูงกว่าปกติ
ภาคผนวก 1 การสังเกตการณ์ด้านกฎหมาย
(โดยกลุ่มจัสต์คอส ลอว์ คอลเล็คทีฟ) นิยามของการเป็นผู้สั […]
ภาคผนวก 2 ข้อมูลทางกฎหมายเมื่อเผชิญหน้ากับตำรวจ
(กลุ่มมิดไนท์ สเปเชียล ลอว์ คอลเล็กทีฟ) เมื่อคุณเผชิญหน […]
ภาคผนวก 3 แบบรายงานตำรวจประพฤติมิชอบ
(เอกสารส่วนตัวและมีเอกสิทธิไม่เปิดเผย)
ภาคผนวก 4 การจัดการแสดงเอกภาพในคุกหรือในศาล
การแสดงเอกภาพในคุกหรือในศาล เป็นการผสมผสานเทคนิคการไม่ให้ความร่วมมือ (Non cooperation) และการต่อรองแบบหมู่ ที่กลุ่มนักกิจกรรมอาจจะนำไปใช้เพื่อเป็นการดูแลกันและกันในระบบกฎหมาย จุดผกผันของการแสดงเอกภาพเกิดขึ้นได้ก็เพราะว่าคุกหรือว่าศาลนั้น ถ้าจะดำเนินการไปได้อย่างราบรื่นก็ต้องให้คนเซื่องหรือว่าง่าย คุกคาดหวังว่านักโทษจะยอมเข้าแถว
ภาคผนวก 5 ความรู้พื้นฐานเพื่อการปฐมพยาบาล
คิดไว้ล่วงหน้า ว่าอะไรบ้างที่จำเป็นต้องมีและต้องนำไป ต้องรู้ว่าน่าจะเกิดอะไรขึ้น รู้ว่าจะหาความช่วยเหลือได้ที่ไหน และคิดวิธีการที่จะติดต่อกับเพื่อนให้ได้ถ้าหากว่าเกิดพลัดหลงกัน
ภาคผนวก 6 การเขียนใบแถลงข่าว
นักข่าวพูดภาษาเพียงภาษาเดียว นั่นคือภาษาของพวกเขาเอง ถ้าคุณต้องการจะเข้าถึงพวกเขา คุณก็ต้องพูดภาษาของพวกเขา นั่นหมายความว่าใบแถลงข่าวของคุณต้องเลียนแบบรูปแบบและวิธีการเขียนแบบข่าว มันง่ายและตรงไปตรงมา และถ้าคุณไม่ใช้แบบนี้ ใบแถลงข่าวของคุณจะไม่เป็นผล ต่อไปนี้เป็นวิธีเขียน
ภาคผนวก 7 ใบระเบียน
ตารางใบระเบียน
ภาคผนวก 8 การหนุนช่วยภาวะเจ็บปวดฝังลึก
การทำปฏิบัติการทางสังคมไม่ใช่เรื่องง่าย ในการที่จะยืนหยัดอย่างแข็งแกร่งเพื่อโลก เพื่อเสรีภาพ และเพื่อสิทธิมนุษยชนในเวลาที่ยากลำบาก เรามักจะเผชิญกับความรุนแรง ที่ทำให้เจ็บปวด เราจำเป็นต้องรู้วิธีพยุงกันและกันไว้ ต้องรู้ถึงการตอบสนองแบบมนุษย์ของเราต่อภาวะเจ็บปวดฝังลึก
อยู่ระหว่างการจัดทำ โปรดติดตาม…